Eccupa z’obuveera ziri buli wamu mu bulamu bwaffe obwa bulijjo, okuva ku mazzi ge tunywa okutuuka ku bintu eby’okwoza bye tukozesa. Naye wali weebuuzizzaako nti eccupa zino zikoleddwa ddala ki?
Mu post eno, tujja kutunuulira mu bujjuvu ebintu eby’enjawulo ebikozesebwa okukola obuveera. Tujja kwetegereza eby’obugagga, ebirungi, n’ebibi ebiri mu buli kintu, nga bikuwa okutegeera okujjuvu ku bigenda mu ccupa z’okozesa buli lunaku.
Polyethylene terephthalate (ekisolo ky’omu nnyumba) .
PET, oba . Polyethylene terephthalate , ye kaveera akakozesebwa ennyo mu kukola eccupa. Kibeera kintu kitangaavu, kya maanyi, era nga kizitowa era nga kyangu okubumba mu ngeri ez’enjawulo ne sayizi ez’enjawulo.
Eccupa z’ebisolo by’omu nnyumba zitera okukozesebwa ku:
Ebirungi ebiri mu kukozesa PET ku ccupa bingi. Ekisooka, kizitowa, ekikendeeza ku ssente z’entambula era kyanguyiza abaguzi okukwata.
PET nayo ntangaavu nnyo, ekisobozesa ebiri mu ccupa okubeera ebyangu okulabika. Kino kikulu nnyo naddala eri ebintu ng’ebyokunywa, langi n’endabika gye bisobola okukwata ku kusalawo kw’okugula.
Ng’oggyeeko okuba nga tezitowa ate nga ntangaavu, PET ewangaala mu ngeri etategeerekeka. Kiyinza okugumira okukuba nga tekikutuseeko, ekifuula okulonda okw’obukuumi okusinga endabirwamu ku nkola nnyingi.
Ekirala ekirungi ekiri mu PET kwe kukendeeza ku nsimbi. Kiba kya bbeeyi ntono okufulumya okusinga ebintu ebirala bingi, ekiyamba okukuuma ebbeeyi y’ekintu ekipakiddwa wansi.
Wabula PET erina ekizibu kimu eky’amaanyi: kiyita mu ggaasi. Kino kitegeeza nti ekiseera bwe kigenda kiyitawo, omukka gwa oxygen gusobola okuyita mu bisenge by’eccupa n’okukosa obuwoomi n’omutindo gw’ebirimu.
Okugeraageranya PET n'ebintu ebirala nga HDPE, osobola okukebera ekitabo kino ku . HDPE VS PET ..
Polyethylene ow’amaanyi (HDPE) .
HDPE, ennyimpi ku polyethylene ow’amaanyi, ye kaveera akalala aka bulijjo akakozesebwa mu kukola eccupa. Kimanyiddwa olw'okuziyiza eddagala n'okuwangaala obulungi.
Ojja kutera okusanga obucupa bwa HDPE obulimu:
Ekimu ku birungi ebikulu ebiri mu HDPE ge maanyi gaayo. Kiyinza okugumira okukosebwa okw’amaanyi awatali kumenya, ekifuula ekintu ekirungi ennyo ku bintu ebyetaaga okutambuzibwa n’okukwatibwa ennyo.
HDPE era yeewaanira ku buziyiza obulungi ennyo eri eddagala lingi. Kino kigifuula okugenda mu maaso okupakinga ebintu eby’okuyonja amaka n’eddagala ly’amakolero.
Omugaso omulala ogw’amaanyi ogwa HDPE kwe kuddamu okukozesebwa. Y’emu ku buveera obwangu okuddamu okukola, era HDPE ezzeemu okukozesebwa esobola okukozesebwa okukola ebintu eby’enjawulo, okuva ku bucupa obupya okutuuka ku mbaawo ez’obuveera.
| y'ebintu . | Ennyonnyola |
| Amaanyi | Okuziyiza okukuba kwa waggulu . |
| Okuziyiza eddagala . | Egumira eddagala lingi . |
| Obuyinza okuddamu okukozesebwa . | Kyangu okuddamu okukozesebwa . |
| Obumanyirivu mu kukola ebintu bingi . | Asobola okukozesebwa ku bintu eby’enjawulo . |
Obumanyirivu bwa HDPE nabwo bweyoleka bulungi. Kiyinza okubumba ne kifuuka ebifaananyi eby’enjawulo n’obunene, ekigifuula esaanira okukozesebwa mu ngeri ey’enjawulo.
Wabula ekimu ku bizibu bya HDPE kwe kugumira ebbugumu eri wansi. Kiyinza okutandika okugonza n’okuvunda ku bbugumu erisukka 120°C (248°F), ekikoma ku nkozesa yaayo ku bintu ebyetaagisa okuzaala oba okujjuza ebbugumu eringi.
Polyvinyl chloride (PVC) .
PVC oba polyvinyl chloride, kaveera akakola ebintu bingi nga kakozesebwa mu mirimu egy’enjawulo omuli n’okukola eccupa. Kimanyiddwa olw’okutegeera kwakyo n’okuziyiza enkyukakyuka mu bbugumu.
Eccupa za PVC zitera okukozesebwa okupakinga:
Ekimu ku birungi ebikulu ebiri mu PVC bwe busobozi bwayo okugumira ebbugumu ery’enjawulo. Kino kigifuula esaanira ebintu ebiyinza okubeera mu bbugumu ery’amaanyi oba ery’omunnyo mu kiseera ky’okutereka oba okutambuza.
Omugaso omulala ogwa PVC kwe kuba obwerufu. Okufaananako PET, kisobozesa ebirimu mu ccupa okubeera nga byangu okulabika, ekiyinza okuba ekikulu eri ebintu ebikozesebwa mu kukozesa ebintu.
Wabula PVC erina ebizibu ebikulu. Ekimu ku bikulu ebibaluma kwe kuba nti ekintu kino kisobola okukulukuta eddagala ery’obulabe, nga phthalates ne bisphenol A (BPA), mu biri mu ccupa.
Okunoonyereza kukwataganyizza eddagala lino ku nsonga z’ebyobulamu ez’enjawulo, ekivuddeko abakola ebintu bingi okunoonya ebintu ebirala eby’okupakinga emmere n’ebyokunywa.
| Ebirungi | Ebizibu . |
| Okuziyiza ebbugumu . | Okukulukuta kw’eddagala ery’obulabe eriyinza okubaawo . |
| Obwerufu . | Obuziyiza bwa UV obutono . |
Ensonga endala ku PVC kwe kuziyiza okutono ku butangaavu bwa ultraviolet (UV). Okumala ebbanga eddene ng’oli mu musana kiyinza okuvaako ekintu ekyo okuvunda n’okukyuka langi, ekiyinza okukosa endabika n’obutuukirivu bw’eccupa.
Polyethylene (LDPE) .
LDPE, oba polyethylene eya low-density , ya pulasitiika ekyukakyuka ate nga nnyangu. Etera okukozesebwa mu kusika eccupa n’okupakinga ebintu eby’okwerabirira.
Enkola eza bulijjo ez’obucupa bwa LDPE mulimu:
Ekimu ku bikulu ebirungi ebiri mu LDPE kwe kukyukakyuka kwayo. Eccupa ezikoleddwa mu kintu kino nnyangu okusika, ekizifuula ennungi ku bintu ebyetaaga okugabibwa mu bungi obufugibwa.
Omugaso omulala ogwa LDPE bwe butonde bwayo obutono. Kino tekikoma ku kufuula bucupa bunyuma kukwata wabula kikendeeza ku ssente z’entambula n’okukosa obutonde bw’ensi.
Wabula LDPE erina ebimu ku bikoma. Ekimu ku bisinga okulemesa kwe kuziyiza ebbugumu okutono.
Obutafaananako buveera bulala obumu, LDPE esobola okutandika okugonza n’okuvunda ku bbugumu eri wansi. Kino kifuula ebintu ebitasaana ku bintu ebyetaagisa okujjuza oba okuzaala.
| y'ebintu . | Ennyonnyola |
| Okukyukakyuka . | Kyangu okusika . |
| Obuzito obutono . | Akendeeza ku nsaasaanya y’entambula n’okukosa obutonde bw’ensi . |
| Okuziyiza ebbugumu . | Limited, egonvuwa ku bbugumu eri wansi . |
| Amaanyi | Wansi bw’ogeraageranya n’obuveera obulala . |
Ekirala ekizibu kya LDPE bwe maanyi gaayo amatono bw’ogeraageranya n’obuveera obulala nga PET oba HDPE. Wadde nga kituukira ddala ku bintu bingi eby’okulabirira omuntu, kiyinza obutaba kirungi nnyo ku bintu ebyetaagisa okupakinga okunywevu.
Polypropylene (PP) .
PP, short for polypropylene , ye thermoplastic polymer ekozesebwa mu mirimu egy’enjawulo omuli n’obuveera. Kimanyiddwa olw'okuziyiza eddagala, amaanyi, n'okukola ebintu bingi.
Eccupa za PP zitera okukozesebwa okupakinga:
Ekimu ku bikulu ebirungi ebiri mu PP kwe kusaanuuka kwayo okw’amaanyi. Kino kigisobozesa okugumira ebbugumu eringi, ekigifuula esaanira ebintu ebyetaagisa okujjuza oba okuzaala mu bbugumu.
PP era emanyiddwa olw’okuziyiza eddagala erisinga obulungi. Kiyinza okugumira okukwatibwa eddagala lingi omuli asidi ne base, awatali kuvunda oba okukulukuta.
| y'ebintu . | Ennyonnyola |
| Okuziyiza eddagala . | Kirungi nnyo, ekigumira eddagala lingi . |
| Ekifo eky'okusaanuuka . | High, esaanira okujjuza ebbugumu n’okuzaala . |
| Amaanyi | Kirungi, kiwa obuwangaazi . |
| Obumanyirivu mu kukola ebintu bingi . | Asobola okukozesebwa mu nkola ez’enjawulo . |
Ekirungi ekirala ekiri mu PP ge maanyi gaayo. Eccupa ezikoleddwa mu kintu kino ziwangaala era zisobola okugumira okukuba nga tezikutuse oba okumenya.
PP era kintu ekikola ebintu bingi. Kiyinza okubumba mu ngeri ez’enjawulo n’obunene, ekigifuula esaanira okukozesebwa mu kupakira okw’enjawulo.
Wabula ekimu ku bizibu bya PP kwe kulabika kwayo okutono okutali kwa maanyi. Okwawukanako n’obuveera obulala obumu, nga PET, PP si butangaavu ddala, ekiyinza okuba ekizibu ky’ebintu ebitegeerekeka obulungi.
Polystyrene (PS) .
PS oba polystyrene, ye polimeeri ya hydrocarbon ey’akawoowo ey’obutonde. Ye kaveera akagumu akatera okukozesebwa okukola ebintu ebikozesebwa omulundi gumu, CD cases, n’obuveera.
Eccupa za polystyrene zitera okukozesebwa okupakinga:
Emmere enkalu Products .
Vitamiini .
Eddagala .
Ebizigo .
Ekimu ku birungi ebikulu ebiri mu PS kwe kutegeerekeka obulungi. Kiba kitangalijja ekisobozesa ebiri mu ccupa okubeera nga byangu okulabika.
PS era emanyiddwa olw’obugumu n’obugumu bwayo. Kino kigifuula enkola ennungi ennyo ku bintu ebyetaagisa okupakinga okunywevu.
| y'ebintu . | Ennyonnyola |
| Obutangaavu . | Entangaavu, ekkiriza ebirimu okulabika . |
| Obugumu . | Rigid, egaba okupakinga okunywevu . |
| Insulation . | Ekiziyiza ekirungi, kikuuma ebbugumu ly’ebintu . |
| Omuwendo | Relatively inexpensive bwogerageranya n’obuveera obulala . |
Omugaso omulala ogwa PS gwe bikozesebwa byayo ebiziyiza amazzi. Ye insulator ennungi, eyamba okukuuma ebbugumu ly’ekintu ekiri munda mu ccupa.
PS nayo ya bbeeyi ntono bw’ogeraageranya n’obuveera obulala obumu. Kino kigifuula eky’okusikiriza eri abakola ebintu abanoonya okukendeeza ku ssente z’okupakinga.
Naye, ekimu ku bizibu ebikulu ebiri mu PS kwe kuziyiza kwayo okubi mu kukuba. Kiba kintu ekikutuka ekiyinza okukutuka oba okumenya singa kigwa oba okukubwa.
PS nayo tegumira ddagala ng’obuveera obulala obumu. Ebiziyiza ebimu bisobola okukireetera okusaanuuka oba okukendeera okumala ekiseera.
Okukosa obutonde bw’ensi n’okuddamu okukola ebintu .
Eccupa z’obuveera zifuuse ekintu ekikulu eky’obutonde bw’ensi olw’okuzikozesa ennyo n’okuzisuula. Eccupa zino nnyingi zikoma mu bifo ebisuulibwamu kasasiro, gye zisobola okutwala ebikumi n’ebikumi by’emyaka okuvunda.
Obuveera obumu era bufulumya eddagala ery’obulabe nga bwe bumenya, ekivaako ettaka n’amazzi obucaafu. Okugatta ku ekyo, okukola obucupa bw’obuveera kyetaagisa amaanyi n’eby’obugagga bingi, ekyongera okukosa obutonde bw’ensi.
Okuddamu okukola ebintu mu ngeri ey'enjawulo y'emu ku ngeri ezisinga okukola obulungi okukendeeza ku butonde bw'ensi obuva mu buveera . Nga tuddamu okukola ebintu, tusobola okukuuma eby’obugagga, okukendeeza ku nkozesa y’amasoboza, n’okukendeeza ku bungi bwa kasasiro asindikibwa mu bifo ebisuulibwamu kasasiro.
Enkola y’okuddamu okukola ebintu bino erimu okukung’aanya, okusunsula, okuyonja, n’okusaanuusa obuveera obuveera. Olwo ebintu ebikozesebwa mu kukola ebintu ebirala bikozesebwa okukola ebintu ebipya, gamba ng’engoye, kapeti, n’eccupa empya. Okukozesa PET (RPET) eddaamu okukozesebwa kyeyongera okwettanirwa olw’okukosebwa kwayo okutono ku butonde bw’ensi.
Koodi eziraga resin .
Okusobola okwanguyiza enkola y’okuddamu okukola ebintu, obuveera buwandiikibwako koodi eziraga resin. Koodi zino, ezitera okusangibwa wansi mu ccupa, ziraga ekika ky’akaveera akakozesebwa.
| Code | Obuveera Ekika | Ekitera Okukozesebwa . |
| 1 | EKISOLO | Eccupa z'ebyokunywa ebikalu, obucupa bw'amazzi . |
| 2 | HDPE . | Ebibbo by'amata, obucupa bwa shampoo . |
| 3 | PVC . | Eccupa z'amafuta g'okufumba, eccupa z'eby'okunaaba . |
| 4 | LDPE . | Squeeze Bottles, Ebidomola by'ebizigo |
| 5 | PP . | Eccupa z'eddagala, Ebidomola bya Ketchup . |
| 6 | PS . | Ebidomola bya yogati, ebikozesebwa mu kulya ebikozesebwa omulundi gumu |
| 7 | Lala | Ebiveera ebitabuddwa, polycarbonate . |
Nga bategeera koodi zino, abaguzi basobola bulungi okusunsulamu kasasiro waabwe ow’obuveera okuddamu okukozesebwa. Ebifo ebisinga ebikozesebwa okuddamu okukola ebintu bikkiriza obuveera obuwandiikiddwako 1 ne 2, kubanga bino bye bika ebisinga okuddamu okukozesebwa.
Ebifo ebimu era biyinza okukkiriza obuveera obuwandiikiddwako 3 okutuuka ku 7, naye kikulu okukebera n’omugabi w’okuddamu okukola ebintu mu kitundu kyo okufuna ebiragiro ebitongole .
Enkulaakulana mu biseera eby'omu maaso mu bikozesebwa mu ccupa z'obuveera .
Ng’okweraliikirira ku buzibu obuva mu buveera obuva ku butonde bw’ensi bwe kweyongera okukula, abanoonyereza n’abakola ebintu bino banoonyereza ku bintu ebipya n’ebigonjoolwa. Ekitundu ekimu ekisuubiza enkulaakulana ye buveera obusinziira ku bio-based ne biodegradable plastics.
Ebintu bino, ebiva mu by’obugagga ebizzibwa obuggya nga sitaaki oba omuwemba, birina obusobozi okukendeeza ennyo ku kigere ky’obutonde bw’obuveera. Ziyinza okumenya amangu ennyo okusinga obuveera obw’ekinnansi, okukendeeza ku bungi bwa kasasiro akoma mu bifo ebisuulibwamu kasasiro.
| y’ebintu | Ensibuko | Okuvunda kw’ebiramu . |
| PLA . | sitaaki wa kasooli, omuwemba . | Biodegradable wansi w’embeera z’okukola nnakavundira mu makolero . |
| PHA . | Okuzimbulukuka kwa bakitiriya . | Biodegradable mu mbeera ez’enjawulo, omuli n’ennyanja . |
| BIO-PE . | Ethanol w’omuwemba . | Non-biodegradable, naye ekendeeza ku nkozesa y’amafuta g’ebintu ebikadde . |
Ekitundu ekirala kye bassaako essira kwe kuyiiya eby’okugonjoola ebizibu by’okupakinga. Abanoonyereza banoonyereza ku dizayini empya n’ebintu ebiyinza okukendeeza ku buveera obukozesebwa mu bidomola nga tebafiiriza nkola yaabwe.
Okugeza, kkampuni ezimu zikola obucupa obulina ebisenge ebigonvu oba okukozesa ebintu ebirala nga endabirwamu oba aluminiyamu ku bintu ebimu. Abalala bagezesa enkola z’okupakinga ezisobola okuddibwamu oba eziddamu okukozesebwa okukendeeza ku buveera obukozesebwa omulundi gumu.
Okunoonyereza n’okukulaakulanya ebintu ebisobola okuwangaala nabyo bigenda bifuna amaanyi. Bannasayansi banoonyereza ku biwujjo ebipya n’enkola z’okukola ezisobola okukola obuveera nga zirongooseddwa okuddamu okukozesebwa, okuvunda kw’ebiramu, n’okukola obutonde bw’ensi.
Ebimu ku bigenda mu maaso bino mulimu:
Nga tekinologiya ono agenda mu maaso, tusobola okusuubira okulaba engeri ez’enjawulo ezigenda zeeyongera okuwangaala ku buveera. Nga tuwagira okunoonyereza n’okukulaakulanya mu mulimu guno, tusobola okukola okutuuka ku biseera eby’omu maaso nga obuveera obupakiddwa tebulina kinene kye bikola ku butonde bw’ensi.
Mu bufunzi
Mu kiwandiiko kino, tunoonyereza ku bintu eby’enjawulo ebikozesebwa okukola obuveera, omuli PET, HDPE, PVC, LDPE, PP, ne Ps. Buli emu ku buveera buno erina eby’enjawulo, ebirungi, n’ebibi ebizifuula ezisaanira okukozesebwa mu ngeri ez’enjawulo.
Okutegeera engeri z’ebintu bino kikulu nnyo mu kusalawo mu ngeri ey’amagezi ku bintu bye tugula n’engeri gye tubisuula. Nga tutegeera obuzibu bw’obutonde bw’ensi obuva mu buveera, tusobola okukola emitendera okukendeeza ku kasasiro n’okuwagira eby’okupakinga ebiwangaazi.
