Kasasiro w’obuveera kizibu ekigenda kyeyongera mu butonde, nga kitusindiikiriza okunoonya ebirala ebitali bya bulabe eri obutonde. PLA Plastic , eggibwa mu by’obugagga ebizzibwa obuggya, etera okuyitibwa nga eky’okulonda eky’omulembe. Naye ddala PLA esobola okuvunda mu biramu?
Mu kiwandiiko kino, tujja kunoonyereza oba pla pulasitiika emenyeka nga bwe yasuubizibwa. Ojja kuyiga ku buvuyo bwayo, okugeraageranya n’obuveera obw’ekinnansi, era ozuule ebivaamu. Ka tuyingire mu mazima agali emabega w'okuwoza kwa PLA green.
pla pulasitiika kye ki?
PLA pulasitiika eyimiridde ku pulasitiika wa asidi wa polylactic. Kika kya bioplastic ekoleddwa mu by’obugagga ebizzibwa obuggya nga sitaaki wa kasooli oba omuwemba. Okwawukana ku buveera obw’ekinnansi, obuva mu mafuta g’amafuta, pla pulasitiika ekolebwa mu by’obugagga ebisinziira ku bimera. Kino kigifuula eky’okuddako ekitali kya bulabe eri obutonde (eco-friendly alternative) okusinga obuveera obwa bulijjo.
Engeri plastic ya PLA gy'ekolebwamu .
Enkola y’okukola obuveera bwa PLA etandika n’okuggya sitaaki mu bimera nga kasooli oba omuwemba. Olwo sitaaki eno ekyusibwa n’efuuka dextrose. Okuyita mu kuzimbulukusa, dextrose efuulibwa asidi wa lactic. N’ekisembayo, asidi w’omubisi gw’enjuki akola polimeeri okukola PLA. Enkola eno yonna ekozesa eby’obugagga eby’omu ttaka, ng’eggumiza okuyimirizaawo.
Okugerageranya n’obuveera obw’ekinnansi .
Obuveera obw’ekinnansi bukolebwa mu mafuta g’ebintu ebikadde. Obuveera buno obukolebwa mu mafuta tebulina biwuka era butwala ebikumi n’ebikumi by’emyaka okumenya. Okwawukana ku ekyo, plaveti ya PLA evundira mu biramu era esobola okukola nnakavundira mu mbeera ezenjawulo. Kivunda ne kifuuka ebintu eby’obutonde ng’amazzi ne kaboni dayokisayidi, ne kirekawo ekigere ekitono eky’obutonde. Wabula PLA yeetaaga ebifo ebikola nnakavundira mu makolero okuvunda obulungi.
Enkozesa etera okukozesebwa mu pulasitiika ya PLA .
PLA Plastic ekola ebintu bingi era ekozesebwa mu makolero ag’enjawulo. Kitwalibwa nnyo mu kupakira, nga kikuwa eky’okuddako ekisobola okuwangaala eri ebidomola by’emmere, ensawo, n’amacupa. Okukuba ebitabo mu ngeri ya 3D nakyo kiganyulwa mu PLA, kuba kiwa ekintu ekyesigika eky’okukola ku kompyuta n’okukola ebikozesebwa eby’amangu. Ebirala ebikozesebwa mulimu ebikozesebwa ebikozesebwa omulundi gumu, firimu z’ebyobulimi, n’ebintu ebiteekebwamu eby’obujjanjabi. Ebintu byayo ebikuuma obutonde bw’ensi bifuula PLA eky’okulonda eky’enjawulo ku bintu bingi ebigendereddwamu okukendeeza ku buzibu obuva ku butonde bw’ensi.
Biodegradable ategeeza ki?
Ennyonyola y’okuvunda kw’ebiramu .
Okuvunda kw’ebiramu kitegeeza obusobozi bw’ekintu okumenya n’okuvunda ne kifuuka ebintu eby’obutonde okuyita mu kikolwa ky’obuwuka obutonotono. Ebintu bino mulimu amazzi, kaboni dayokisayidi, n’ebiramu. Enkola eno yeetaagibwa nnyo okukendeeza ku buzibu bw’obutonde bw’ensi n’okuddukanya kasasiro.
Obuveera obuvunda mu biramu, nga pla pulasitiika, bukoleddwa okuvunda amangu okusinga obuveera obw’ekinnansi. Naye, kikulu nnyo okutegeera enjawulo wakati w’ebintu ebivunda n’ebisobola okukola ebigimusa. Biodegradable kitegeeza ekintu kiyinza okumenyebwa obuwuka obutonotono wansi w’embeera entuufu. Ku luuyi olulala, kitegeeza nti ekintu ekyo tekikoma ku kumenyawo wabula kiyamba ku bulamu bw’ettaka nga kifuuka nnakavundira.
Embeera z’okuvunda kw’ebiramu .
Okuvunda kw’ebiramu okubeerawo, embeera ezenjawulo zeetaagisa. Ebbugumu, okubeerawo kw’obuwuka obutonotono, n’emiwendo gya okisigyeni byonna bikola emirimu egy’omugaso ennyo.
Ebbugumu: Ebiveera bingi ebiyinza okuvunda mu biramu byetaaga ebbugumu erya waggulu okusobola okumenya obulungi. Okugeza, pla pulasitiika yeetaaga ebbugumu erisukka 55-70°C, ekitera okusangibwa mu bifo ebikola nnakavundira mu makolero.
Obuwuuka obutonotono: Bakitiriya ne ffene byetaagisa nnyo mu nkola y’okuvunda. Zirya obuveera ne bugifuula ebintu ebyangu.
Oxygen: Okuvunda kw’ebiramu mu bbanga kubaawo nga waliwo okisigyeni, okukola kaboni dayokisayidi n’amazzi. Okuvunda kw’ebiramu okutaliimu mukka kibaawo awatali okisigyeni, ekivaamu methane n’ebirungo ebirala ebiramu.
PLA Plastic Biodegradable?
Okunoonyereza kwa sayansi ku kuvundira mu bitonde ebiramu .
pla pulasitiika etera okutunda nga pulasitiika evundira mu biramu. Naye kibeera kivunda kitya? Okunoonyereza kwa sayansi okuwerako kwebuuzizza mu kibuuzo kino. Abanoonyereza bakizudde nti PLA esobola okuvunda mu biramu mu mbeera ezenjawulo. Mu bino mulimu ebbugumu eringi n’okubeerawo kw’obuwuka obumu.
Mu mbeera ezifugibwa nga ebifo eby’amakolero, okumenyawo PLA kuyinza okubaawo mu bwangu. Ebifo bino bikuuma ebbugumu erya waggulu, mu ngeri entuufu waggulu wa 55-70°C, nga bino byetaagisa nnyo mu kuvunda kwa PLA. Obuwuka obutonotono mu mbeera zino buyamba okumenyaamenya ekiveera mu bintu eby’obutonde nga amazzi ne kaboni dayokisayidi.
Naye ebweru w’embeera zino ezifugibwa, okuvunda kwa PLA kugenda mpola nnyo. Okunoonyereza kulaga nti mu mbeera z’ettaka oba ez’omu nnyanja eza bulijjo, obuveera bwa PLA busobola okutwala emyaka okumenya. Kino kireeta ebibuuzo ebikwata ku nkola yaayo ng’akaveera akayinza okuvunda mu biramu mu kukozesa buli lunaku.
Enkaayana n'okusoomoozebwa .
Wadde nga PLA esobola okuvunda mu ndowooza, embeera z’ensi entuufu zireeta okusoomoozebwa. Ensonga emu enkulu kwe kubulwa ebifo ebimala eby’okukola nnakavundira mu makolero. Awatali bino, PLA tesobola kuvunda bulungi. Okukoma kuno kitegeeza nti kasasiro wa PLA asinga akoma mu bifo ebisuulibwamu kasasiro, nga yeeyisa nnyo okufaananako n’obuveera obw’ennono.
Ekirala ekikulu ekyeraliikiriza kwe kutondebwa kw’obuveera obutonotono (microplastics). Ne mu mbeera ennungi, PLA eyinza obutagwa ddala, n’erekawo obuveera obutonotono. Ebintu bino ebitonotono bisobola okuba eby’obulabe eri obutonde bw’ensi naddala obulamu bw’omu nnyanja.
Ekigambo 'biodegradable' nakyo kiyinza okubuzaabuza. Abaguzi bangi balowooza nti PLA ejja kuvunda mu butonde mu mbeera yonna, naye kino si bwe kiri. Okuvunda obulungi kwa PLA kwetaaga embeera ezenjawulo ennyo, emirundi mingi obutatuukirira mu nkola z’okusuula eza bulijjo.
PLA Plastic esobola okukolebwamu nnakavundira?
Ennyonyola n'enkola y'okukola nnakavundira .
Okukola nnakavundira y’enkola y’okumenya ebintu ebiramu ne bifuuka ettaka eririmu ebiriisa nga biyita mu buwuka obutonotono. Kino kizingiramu enkola z’obutonde nga obuwuka obutonotono, gamba nga bakitiriya ne ffene, bivunda ebirungo ebiramu. Ekivaamu ye nnakavundira, ekintu eky’omuwendo ekigaggawaza ettaka.
Ku plastic ya PLA, enkola y’okukola nnakavundira yeetaaga emitendera egy’enjawulo. PLA, akaveera akasobola okukola nnakavundira, kyetaaga okusaanuusibwa mu bitundu ebitonotono. Ebitundu bino olwo biba bifunye ebbugumu eringi n’obunnyogovu mu mbeera efugibwa. Obuwuuka obutonotono bulya ekiveera, ne bukimenya ne bufuuka amazzi, kaboni dayokisayidi, n’ebiramu. Enkola eno ekola bulungi mu bifo eby’amakolero byokka.
Ebyetaago by’okukola nnakavundira PLA Plastic .
PLA Biodegradability esinziira ku kutuukiriza obukwakkulizo obw’enjawulo. Embeera y’okukola nnakavundira erina okukuuma ebbugumu wakati wa 55-70°C. Embeera zino ez’okukola nnakavundira ez’ebbugumu eringi zeetaagisa obuwuka obutonotono okukulaakulana n’okumenya obulungi PLA.
Ebifo ebikola nnakavundira mu makolero biwa embeera zino ezifugibwa. Zilondoola era ne zikuuma ebbugumu, obunnyogovu, n’omukka gwa okisigyeni ebyetaagisa, ebikakasa okuvunda kwa PLA okulungi. Awatali bifo bino, okukola nnakavundira PLA awaka oba mu ttaka erya bulijjo tekiba kya mugaso era tekikola.
Emigaso n'okusoomoozebwa .
Okukola nnakavundira PLA kuwa emigaso egiwerako. Kiyamba okukendeeza ku kasasiro wa PLA mu bifo ebisuulibwamu kasasiro era kiyamba mu by’enfuna eby’enkulungo nga kifuula kasasiro ow’omuwendo. Enkola eno era ekendeeza ku butonde bw’ensi mu buveera bwa PLA, okutumbula enkozesa y’ebintu mu ngeri ey’olubeerera.
Kyokka, waliwo okusoomoozebwa okw’amaanyi. Ensonga enkulu kwe kubeerawo okutono kw’ebifo ebikola nnakavundira mu makolero. Ebitundu ebisinga tebirina bikozesebwa ebyetaagisa okukola nnakavundira mu by’obusuubuzi mu PLA. Kino kissa ekkomo ku migaso egy’omugaso egya Comostable PLA. Okugatta ku ekyo, singa PLA ekoma mu kasasiro owa bulijjo, yeeyisa ng’obuveera obw’ekinnansi, ekivaako obucaafu.
PLA Plastic esobola okuddamu okukozesebwa?
Enkola y’okuddamu okukola ebintu .
PLA pulasitiika, okufaananako n’obuveera obulala, esobola okuddamu okukozesebwa, naye enkola eno nzibu. Okuddamu okukola PLA kizingiramu okukung’aanya n’okusunsula obuveera, olwo ne busaanuuka ne bukola ebintu ebipya. Naye, okuddamu okukola PLA kwolekedde okusoomoozebwa okw’amaanyi naddala nga waliwo obucaafu.
Obujama nsonga nkulu mu nkola y’okuddamu okukola ebintu. PLA esobola bulungi okutabula n’obuveera obulala obutali bwa biwuka, ekitaataaganya omugga oguddamu okukola. Kino kiri bwe kityo kubanga PLA n’obuveera obw’ekinnansi birina ebifo eby’enjawulo ebisaanuuka n’obutonde bw’eddagala. PLA bw’efuula obuveera obuva ku mafuta obucaafu, kiyinza okukosa omutindo gw’ekintu ekiddamu okukozesebwa, ekikaluubiriza okukola n’okuddamu okukozesa.
Okuddamu okukola obulungi mu PLA kyetaagisa enkola eyeetongodde eyawula PLA ku bika ebirala eby’obuveera. Mu kiseera kino, ebifo ebisinga eby’okuddamu okukola ebintu tebirina busobozi buno, ekikomya obusobozi bw’okuddamu okukola kasasiro wa PLA. Okulongoosa mu kuzzaawo PLA, enteekateeka z’okuddamu okukola ebintu n’ebifo eby’enjawulo byetaagibwa.
Ebifulumizibwa okuva mu PLA .
Ensonga endala ey’okulowoozaako kwe kufulumya omukka okuva mu PLA mu kiseera ky’okukuba ebitabo mu ngeri ya 3D. Pulasiti ya PLA bw’ekozesebwa mu tekinologiya w’okukuba ebitabo mu ngeri ya 3D, efulumya obutundutundu obuyitibwa nanoparticles ne volatile organic compounds (VOCs). Ebifulumizibwa bino bisobola okukosa obulamu n’obutonde bw’ensi.
Okunoonyereza kwa ssaayansi kulaga nti PLA efulumya obutundutundu nga lactide mu kiseera ky’okukuba ebitabo mu ngeri ya 3D. Obutoffaali buno busobola okuyingira mu mawuggwe ne buyingira mu musaayi, ne kireetawo obulabe eri obulamu. Ate era, ebiwuziwuzi bya PLA bitera okubaamu ebirungo ebigattibwamu, ebiyinza okufulumya ebirungo eby’obulabe nga bibuguma.
Ebikosa obutonde bw’ensi ebiva mu bucaafu buno nabyo byeraliikiriza. Wadde nga PLA esuubulibwa ng’akaveera akaziyiza obutonde, omukka ogufuluma mu kiseera ky’okukola ku kompyuta guyamba ku bucaafu bw’empewo. Enkola entuufu ey’okufulumya empewo n’obukuumi kyetaagisa nnyo ng’okozesa PLA mu kukola eby’okwongerako.
Okukendeeza ku nsonga zino, abamu ku bakola eddagala lino banoonyereza ku nkola za PLA ezifulumya omukka omutono n’okuyingizaamu pulogulaamu za PLA eziddamu okukola. Kaweefube ono agenderera okukendeeza ku butonde bw’ensi mu PLA n’okutumbula enkola yaayo ey’okuyimirizaawo.
Okunoonyereza ku bintu ebirala ebivunda ebiramu .
Ebika by’ebintu ebivunda ebiramu .
Obuveera obuvunda mu biramu tebukoma ku buveera bwa PLA. Waliwo ebika ebirala ebiwerako eby’ebintu ebivunda ebiramu ebisobola okukozesebwa. Mu bino mulimu obuveera obusinziira ku sitaaki, obuveera obusinziira ku cellulose, ne polimeeri ezisobola okuvunda.
Obuveera obukolebwa mu sitaaki bukolebwa mu by’obugagga ebizzibwa obuggya nga kasooli, amatooke oba tapioca. Zikozesebwa mu bintu ng’okupakinga, ebikozesebwa mu kukola ebintu ebikozesebwa omulundi gumu, n’ensawo. Obuveera buno buba bwa nnakavundira era bukendeera mangu okusinga obuveera obw’ekinnansi.
Obuveera obukolebwa mu cellulose buva mu biwuzi by’ebimera nga ppamba oba ebikuta by’enku. Ebiveera bino ebikuuma obutonde (eco-friendly plastics) bikozesebwa mu kukozesa nga firimu, ebizigo, n’ebisengejja. Obuveera obusinziira ku cellulose buvunda era bukosa obutonde bw’ensi obutono.
Ebiwujjo ebiyinza okuvunda mu biramu mulimu ebintu eby’enjawulo nga polyhydroxyalkanoates (phas) ne polyglycolic acid (PGA). Ebiwujjo bino bikoleddwa okumenya mu mbeera entongole era bikozesebwa mu byuma eby’obujjanjabi, ebipakiddwa, n’ebintu eby’obulimi.
Ebirungi n'ebibi .
Buli kika ky’ekintu ekivunda mu biramu kirina ebirungi n’ebibi byakyo. Obuveera obukolebwa mu sitaaki buba bwa bbeeyi ate nga bwangu okukola. Kyokka, ziyinza obutawangaala ng’obuveera obukolebwa mu ngeri ey’ekikugu. Era zeetaaga embeera z’okukola nnakavundira ezifugibwa okusobola okuvunda obulungi.
Obuveera obusinziira ku cellulose buwa okuvunda obulungi ennyo era buva mu by’obugagga ebisobola okuwangaala. Ekibi kyazo kiri nti zisobola okuba ez’ebbeeyi okukola era ziyinza obutaba nnungi ku nkola zonna.
Ebiwujjo ebivunda nga PHAs biba bya versatile era bisobola okukolebwa yinginiya okusobola okukozesebwa mu ngeri eyenjawulo. Ziwa okuvunda obulungi mu biramu naye zisobola okubeera ez’ebbeeyi era ziyinza okwetaaga obukodyo obw’enjawulo obw’okulongoosa.
Okutwalira awamu, wadde ng’ebintu bino ebirala biwa emigaso egy’obutonde, era bireeta okusoomoozebwa mu nsaasaanya, okuwangaala, n’ebintu ebikozesebwa okusobola okusuula obulungi.
Ebiseera by'omu maaso eby'ebintu ebivunda ebiramu .
Ebiseera eby’omumaaso eby’ebintu ebisobola okuvunda birabika nga bisuubiza n’obuyiiya n’enkulaakulana ebigenda mu maaso. Abanoonyereza bakola ebintu ebipya ebisinziira ku biramu ebikola obulungi era nga tebisaasaanya ssente nnyingi. Okugeza, okukozesa kasasiro w’ebyobulimi n’ebintu ebivaamu okukola ebirungo ebikola ebiramu (bioplastics) kifuna okusika.
Tekinologiya w’okukuba ebitabo mu ngeri ya 3D naye ayamba mu nkulaakulana mu bintu ebivunda. Ebiyiiya mu kukola ku mmeeza n’okukola ebikozesebwa eby’amangu bisobozesa okutondawo ebintu ebipya ebikubiddwa mu 3D nga tukozesa obuveera obutakola bulungi mu butonde.
Kaweefube akolebwa okulongoosa mu kuddamu okukola PLA n’okukola ebifo ebirungi eby’okukola nnakavundira mu makolero. Ennongoosereza zino zijja kwongera ku buzibu obuva mu buveera obusobola okuvunda n’okukendeeza ku butonde bw’ensi.
Mu bufunzi
PLA Plastic kiveera ekisuubiza ekivunda nga kikolebwa mu by’obugagga ebizzibwa obuggya. Kivunda mu mbeera ezenjawulo nga okukola nnakavundira ow’ebbugumu eringi. Okuddamu okukola PLA kwolekagana n’okusoomoozebwa naddala obucaafu. Ebifulumizibwa mu kiseera ky’okukuba ebitabo mu ngeri ya 3D bikwata ku bulamu n’obutonde bw’ensi. Ebintu ebirala ebiyinza okuvunda mu biramu biwa emigaso naye era birina ebizibu.
Kozesa PLA mu ngeri ey’obuvunaanyizibwa era ogisuule bulungi. Ebifo eby’okukola nnakavundira mu makolero bikulu nnyo. Abaguzi n’abakola ebintu balina okutumbula obuwangaazi. Londa eby’okulonda ebikuuma obutonde era oyambibwe obuyiiya obulimu obutonde.
