Wali weebuuzizza ku bulamu bw’obuveera obukozesebwa mu kupakira emmere yo? BPA oba bisphenol A, kirungo kya kemiko ekitera okusangibwa mu biveera bingi. Mu myaka egiyise, okweraliikirira kubaddewo ku bulabe obuyinza okubaawo mu bulamu obukwatagana n‟okukwatibwa BPA.
Okutegeera BPA kye ki n’engeri gye kiyinza okukwata ku kulonda kw’olonda kikulu nnyo eri abaguzi n’abakola ebintu. Mu post eno, tujja kunoonyereza ku bintu ebikulu ebya BPA, omuli okukozesa kwayo mu bintu ebipakiddwa, ebiyinza okuvaamu ku bulamu, n’engeri endala ez’okulowoozaako.
BPA kye ki?
BPA eyimiridde ki?
BPA kitegeeza bisphenol A. Kirungo kya kemiko ekikozesebwa mu kukola obuveera ne resini. Ekirungo kino ekikolebwa mu ngeri ey’ekikugu kimanyiddwa olw’obusobozi bwakyo okukakanyaza n’okunyweza ebintu.
Ebirungo bya kemiko ebya BPA
BPA kirungo kya organic synthetic. Kirina ebibinja bya phenol bibiri, ekigifuula ekitundu ku biva mu diphenylmethane. Ebintu bino biwa BPA obusobozi okukola obuveera obw’amaanyi, obugumira embeera n’ebirungo ebikola epoxy ebikola obulungi.
Enkozesa y’ebyafaayo n’okukulaakulanya BPA mu nkola z’amakolero
BPA yasooka kusengekebwa mu 1891 omukugu mu by’eddagala Omurusiya Aleksandr Dianin. Kyokka, enkozesa yaayo ey’amakolero yatandika mu myaka gya 1950. BPA yasooka kukozesebwa mu kukola epoxy resins ne polycarbonate plastics. Ebintu bino byasanze okukozesebwa okubunye olw’obuwangaazi bwabyo n’okutegeera obulungi. Emyaka gya 1960 we gyatuukira, BPA yafuuka ekitundu eky’omutindo mu bintu eby’enjawulo ebikozesebwa.
Enkozesa eya bulijjo eya BPA .
Polycarbonate Plastics
Polycarbonate Plastics, ezikoleddwa mu BPA, zimanyiddwa olw’amaanyi gazo n’obutangaavu. Obuveera buno bukozesebwa mu bintu bingi ng’eccupa z’amazzi, obuveera obuveera n’ebintu ebiteekebwamu emmere. Era zikozesebwa mu kukola endabirwamu ez’obukuumi ne lenzi ez’amaaso.
Epoxy resins
epoxy resins ezirimu BPA zikozesebwa nga ebizigo ebikuuma. Zitera okusangibwa nga ziyimiridde munda mu mmere n’ebidomola by’ebyokunywa. Epoxy resins ziziyiza okukulukuta n’okufuuka obucaafu, nga zigaziya obulamu bw’ebintu ebikolebwa. Era zikozesebwa mu bikozesebwa mu kusiba amannyo n’ebizigo.
Ebintu ebya bulijjo ebirimu BPA
ebintu bingi ebya bulijjo birimu BPA olw’ebintu byayo eby’enjawulo:
Sports Water Bottles : Ewangaala ate nga egumikiriza okukosebwa.
Baby Bottles and Sippy Cups : Mu byafaayo ekoleddwa ne BPA olw'amaanyi n'okutegeera.
Payipu z'amazzi : Obugumu bwa BPA bugifuula ennungi ennyo okukozesebwa mu kukola amazzi.
Ebiziyiza amannyo : ebikozesebwa mu kujjanjaba amannyo okukuuma amannyo obutavunda.
BPA mu buveera n'okupakinga .
Eccupa z’obuveera n’ebintu ebiteekebwamu
BPA bitera okubeera mu biveera bingi. Eccupa z’amazzi ez’obuveera n’ebintu ebiteekebwamu emmere bitera okubaamu BPA. Eddagala lino liyamba okukuuma obulungi n’obuwangaazi bw’ebintu bino.
Ebikozesebwa mu kupakinga emmere
BPA ekozesebwa mu kupakinga emmere okukakasa obukuumi bw’ebintu. Kiziyiza obucaafu n’okukuuma omutindo gw’emmere. Wabula BPA esobola okukulukuta mu mmere n’ebyokunywa, okuleeta obulabe eri obulamu. Okweraliikirira kuno kuleetedde BPA-free alternatives okweyongera ..
Okuzuula BPA mu kupakira .
Engeri y'okutegeeramu obuveera obulimu BPA .
Enkoodi n’obubonero obuddamu okukozesebwa
Okutegeera koodi z’okuddamu okukola ebintu kyetaagisa nnyo okuzuula obuveera obulimu BPA. Buli kintu kya pulasitiika kiwandiikibwako koodi y’okuddamu okukola ebintu, ebiseera ebisinga kisangibwa wansi w’ekintu. Wano waliwo koodi enkulu z’olina okutunuulira:
Ebiveera ebiwandiikiddwako koodi 1, 2, 4, 5, oba 6 : bino okutwalira awamu bitwalibwa nga ebitaliimu BPA. Bino osobola okubikozesa obulungi emmere n’okutereka ebyokunywa.
Obuveera obuwandiikiddwako koodi 3 ne 7 : Zino ziyinza okubaamu BPA okuggyako nga ziteekeddwako akabonero. Weegendereze ng’okozesa obuveera buno naddala okusobola okukwatagana n’emmere.
BPA-free labelling and certifications
abakola ebintu beeyongedde okuwandiika ku bintu byabwe nga BPA. Noonya ebiwandiiko oba obubonero obulaga 'BPA-free' ku kipapula. Ebiwandiiko bino biwa okukakasa nti ekintu tekirimu BPA. Ebika eby’ettutumu bitera okussaamu amawulire agataliimu BPA ku mikutu gyabyo oba ku mpapula z’ebintu.
Amagezi agakwata ku kuzuula ebintu ebitaliimu BPA mu maduuka
Bw’oba osuubula, goberera amagezi gano okuzuula ebintu ebitaliimu BPA:
Kebera koodi z’okuddamu okukola : Weewale obuveera obuwandiikiddwako koodi 3 ne 7 okuggyako nga buwandiikiddwako akabonero ka BPA.
Noonya BPA-free labels : Ebintu bingi ebitegeeza mu bulambulukufu nti tebirina BPA.
Research the brand : Abakola ebintu ebyesigika batera okuwa ebikwata ku bintu byabwe ebitaliimu BPA mu bujjuvu ku yintaneeti.
Lowooza ku ngeri endala : londa endabirwamu oba ebyuma ebitali bimenyamenya bwe kiba kisoboka, kubanga ebintu bino tebiriimu BPA.
Eby'okulabirako by'ebintu ebirimu BPA .
Olukalala olukwata ku bintu ebiyinza okubaamu BPA
BPA lukozesebwa nnyo mu makolero ag’enjawulo olw’okuwangaala n’okukola obulungi. Wano waliwo ebintu ebya bulijjo ebiyinza okubaamu BPA:
Emmere Okupakinga : Emmere ey’omu mikebe, ebidomola by’emmere eby’obuveera, n’eccupa z’amazzi bitera okubaamu BPA.
Ebintu ebikozesebwa mu bulamu n'okwewunda : Ebimu ku bidomola by'ebizigo, ebidomola bya shampoo, n'okupakinga eby'okwewunda biyinza okubaamu BPA.
Enkozesa y’amakolero : BPA ekozesebwa mu kukola payipu z’amazzi n’ebika ebimu eby’ebintu ebiziyiza omusana.
Ebyokulabirako ebitongole okuva mu makolero ag'enjawulo .
Emmere Okupakinga : Ebintu bingi eby’omu mikebe biriko epoxy resin linings ezirimu BPA. Kuno kw’ogatta ebintu nga ssupu, enva endiirwa, n’ebyokunywa.
Ebyobulamu n'okwewunda : BPA eriwo mu biveera ebimu eby'ebizigo, shampoo, n'ebintu ebirala eby'okwerabirira.
Okukozesa mu makolero : BPA ekozesebwa mu kukola ebitundu by’obuveera ebiwangaala, gamba nga payipu z’amazzi n’ebizigo ebikuuma.
Ebiruma ebyobulamu ebikwatagana ne BPA .
Obulabe bw’obulamu obw’awamu .
Okulaba ensonga z‟ebyobulamu ezikwatagana n‟okukwatibwa BPA
okukwatibwa BPA kubadde kukwatagana n‟ebizibu by‟obulamu eby‟enjawulo. Eddagala lino likoppa estrogen, okutaataaganya emirimu gy’obusimu egya bulijjo. Kiyinza okukosa enkola eziwera mu mubiri, ekivaako okweraliikirira okw’amaanyi ku by’obulamu.
Engeri BPA gy’ekulukuta mu mmere n’ebyokunywa
BPA esobola okukulukuta mu mmere n’ebyokunywa okuva mu bidomola. Kino kitera okubeera n’amacupa g’amazzi ag’obuveera n’ebintu ebiteekebwamu emmere. Okubugumya konteyina zino kyongera ku BPA leaching. BPA bw’efuula emmere obucaafu, kivaako okumira n’okunyiga, okuleeta obulabe obw’amaanyi mu bulamu.
Ebikosa ebyobulamu ebitongole .
Okutaataaganyizibwa kw’obusimu (okukoppa estrogen)
BPA ekola ng’ekintu ekitabangula endocrine. Ekwatagana n’ebikwata estrogen, ng’ekoppa ebikolwa by’obusimu. Kino kiyinza okuvaako obutakwatagana mu busimu n’okutaataaganya emirimu gy’omubiri egya bulijjo.
Impact on fertility in men and women
BPA exposure ekosa okuzaala mu basajja n’abakazi. Mu basajja, esobola okukendeeza ku ddagala lya ‘testosterone’ n’okukendeeza ku mutindo gw’ensigo. Mu bakyala, BPA esobola okutaataaganya obusimu, okukosa omutindo gw’amagi n’okuteekebwamu. Enkyukakyuka zino ziyinza okuvaako okuzaala okukendeera n’okuzibuwalirwa mu lubuto.
Enkolagana n’omugejjo, endwadde z’omutima, ne sukaali ow’ekika eky’okubiri
BPA ebadde ekwatagana n’omugejjo n’obuzibu bw’okukyusakyusa emmere. Kiyinza okutaataaganya engeri omubiri gye gutereezaamu obuzito n’okutereka amasavu. Okukwatibwa BPA nakyo kikwatagana n’obulabe obw’okwongera okufuna obulwadde bw’omutima ne sukaali ow’ekika eky’okubiri. Enkola y’eddagala lino ku miwendo gy’obusimu n’okukyusakyusa ebiriisa mu mubiri bisobola okuyamba ku mbeera zino.
Okunoonyereza okuyinza okubaawo mu bulabe bwa kookolo
kulaga akakwate wakati w’okukwatibwa BPA ne kookolo omulala. BPA eyinza okwongera ku bulabe bwa kookolo w’amabeere, enseke, n’enkwaso. Kiyinza okufuga okukula kw’obutoffaali n’okukula, ekivaako enkyukakyuka mu kookolo.
Ebikosa enkula y‟omwana mu lubuto n‟obulamu bw‟omwana
mu kukwatibwa BPA bya bulabe nnyo mu kukulaakulanya abaana abazaalibwa mu lubuto n‟abaana. Kiyinza okusala enseke n’okukosa enkula y’omwana mu lubuto. BPA exposure in utero ekwatagana n’ebizibu by’enkulaakulana n’ensonga z’ebyobulamu oluvannyuma lw’obulamu. Abaana abakwatibwa BPA bayinza okwolekagana n‟obulabe obw‟amaanyi obw‟omugejjo, obuzibu mu kukyusakyusa emmere, n‟obutakwatagana mu busimu.
BPA mu kupakira emmere n'ebyokunywa .
Lwaki BPA ekozesebwa mu kupakinga emmere .
Emigaso gya BPA mu kupakira
BPA gikozesebwa nnyo mu kupakinga emmere olw’omugaso gwayo. Ewa obuwangaazi n’okuziyiza okumenya , ekigifuula ennungi ennyo ku konteyina ezeetaaga okugumira enkwata enkambwe. BPA era eyamba okutegeera obuveera, ekintu ekikulu ku bintu nga obuveera bw’amazzi eccupa n’ebintu ebiteekebwamu emmere.
Obuwangaazi : BPA eyamba okukola ebiveera ebinywevu era ebiwangaala.
Okuziyiza okumenya : Ebintu ebirimu BPA tebitera kwatika oba kumenya.
Clarity : BPA eyamba ku ndabika ya pulasitiika etangaavu.
Ebintu ebya bulijjo eby’okupakinga emmere ebirimu BPA
BPA bisangibwa mu bintu eby’enjawulo ebipakiddwa mu mmere. Mu bino mulimu:
Emmere ey’omu mikebe : BPA ekozesebwa mu kukola ebidomola by’ebyuma okuziyiza okukulukuta n’okufuuka obucaafu.
Ebiveera : Ebintu bingi ebitereka emmere n'eccupa za pulasitiika birimu BPA.
Bottle linings : Ebidomola by’abaana n’ebikopo bya sippy bitera okuba ne BPA okukakasa nti biwangaala ate nga bitangaavu.
Ebiragiro bya FDA n'okuyimirira ku BPA .
Okulaba amateeka ga FDA ku nkozesa ya BPA mu kupakira
FDA yeekenneenyezza nnyo obukuumi bwa BPA. Bagamba nti emiwendo gya BPA egy’omulembe mu kupakira emmere tegirina bulabe eri abaguzi. Wabula okweraliikirira okukwatibwa BPA naddala mu baana abawere n’abato, kivuddeko enkyukakyuka mu mateeka.
Enkyukakyuka ezaakakolebwa n’okunoonyereza okugenda mu maaso
mu 2012, ekitongole kya FDA kyawera BPA mu bucupa bw’abaana n’ebikopo bya sippy olw’obunafu bw’abaana abawere okukwatibwa BPA. Okunoonyereza okugenda mu maaso kukyagenda mu maaso n’okukebera obulabe obuyinza okubaawo mu bulamu bwa BPA. Okunoonyereza okumu kulaga nti n’emiwendo emitono egy’okukwatibwa BPA giyinza okuba egy’obulabe, ekivaako okusaba amateeka amakakali.
Okugerageranya amateeka mu nsi ez’enjawulo
amawanga ag’enjawulo galina embeera ez’enjawulo ku nkozesa ya BPA. Wadde nga FDA egamba nti emiwendo gya BPA mu nkozesa eriwo kati tegirina bulabe, omukago gwa Bulaaya gukoze enkola ey’okwegendereza ennyo, nga guwera BPA mu bucupa bw’abaana n’okukendeeza ku miwendo egikkirizibwa mu bintu ebirala ebikwata ku mmere. Canada elangiridde nti BPA ya butwa era ewerezezzaako okukozesebwa mu bidomola by’abaana.
Ebirala ebigenda mu maaso mu BPA mu kupakira .
Ebiveera ebitaliimu BPA .
Abakola BPA aba bulijjo
abakola ebintu bakoze eby’okukyusaamu ne bifuuka BPA okukola obuveera obutaliimu BPA. Ebintu ebirala ebitera okukozesebwa mulimu BPS (Bisphenol S) ne BPF (Bisphenol F). Ebintu bino ebikyusibwa bikozesebwa mu bintu eby’enjawulo okukuuma obuwangaazi nga tewali birimu BPA.
Ebirungi n’ebibi ebiri mu buveera obutaliimu BPA
obutaliimu BPA bitundibwa ng’ebintu ebirala eby’obukuumi. Bawa BPA emigaso egy’enjawulo, gamba ng’amaanyi n’obwerufu. Wabula waliwo okweraliikirira ku bulamu bwabwe n’obulungi bwabwe.
Ebirungi : .
Ebizibu :
BPS ne BPF zirina ensengekera z’eddagala ezifaanagana ne BPA.
Obulabe obuyinza okubaawo mu bulamu buyinza okuba nga bukyaliwo n’ebintu bino ebikyusa.
Okunoonyereza okutono ku bulamu obw’ekiseera ekiwanvu obwa BPS ne BPF.
Okweraliikirira obukuumi ku BPA alternatives
Wadde nga obuveera obutaliimu BPA ddaala lya mu maaso, liyinza obutaba lya bulabe ddala. Okunoonyereza okuvaayo kulaga nti BPS ne BPF nazo zisobola okukoppa estrogen n’okutaataaganya emirimu gy’obusimu. Kino kivuddeko okukubaganya ebirowoozo okugenda mu maaso ku bulamu bwabwe.
Ebintu ebitali bya pulasitiika .
Endabirwamu
endabirwamu y’engeri etali ya buveera emanyiddwa ennyo. Kiwangaala, kiddamu okukozesebwa, era tekirina ddala BPA n’eddagala eddala ery’obulabe. Ebintu ebiteekebwa mu ndabirwamu birungi nnyo okutereka emmere n’ebyokunywa.
Ebintu ebitali bimenyamenya ebikozesebwa mu
kyuma ekitali kizimbulukuse y’engeri endala etali ya bulabe. Ekozesebwa mu bidomola by’amazzi, mu bidomola by’emmere n’eccupa z’abaana. Ekyuma ekitali kizimbulukuse kiwangaala, tekifulumya ddagala, era kyangu okuyonja.
bbaasa n’ebintu ebiyinza okuvunda
eri abo abanoonya eby’okulonda ebitali bya bulabe eri obutonde, bbaasa n’ebintu ebiyinza okuvunda ebiramu birungi nnyo. Ebintu bino byeyongera okukozesebwa mu kupakira emmere era nga biwa eky’okuddako mu buveera. Zino tezirina bulabe eri emmere era ziyamba okukendeeza ku buzibu bw’obutonde.
Amagezi ku kukendeeza ku BPA exposure .
Amagezi ag’omugaso eri abaguzi
abaguzi basobola okukola emitendera egiwerako okukomya okumanyibwa kwa BPA:
Weewale okubugumya obuveera : BPA ekulukuta nnyo nga obuveera bufukirira. Kozesa endabirwamu oba ekyuma ekitali kizimbulukuse ku mmere eyokya n’ebyokunywa.
Kebera koodi z’okuddamu okukola : Londa ebintu ebiwandiikiddwako koodi z’okuddamu okukola 1, 2, 4, 5, oba 6.
Weegendereze ebintu ebitaliimu BPA : Noonya ebiwandiiko ebiraga BPA-free ku bidomola by'emmere n'eccupa z'amazzi.
Ebiteeso by’okulonda okupakiddwa mu ngeri ey’obukuumi
okwongera okukendeeza ku BPA exposure, lowooza ku nkola zino ez’okupakinga ezisinga obukuumi:
Glass oba Stainless Steel Water Bottles : Zino teziriimu BPA era tezifulumya ddagala.
BPA-Free Plastics : Bw’oba olonze obuveera, kakasa nti buwandiikiddwako nti BPA-free.
Kozesa ebirala : Londa bbaasa oba ebikozesebwa ebivunda mu biramu okupakinga nga bifunibwa.
Okusalawo mu ngeri ey’amagezi ku kupakira kiyinza okukendeeza ennyo ku BPA n’eddagala eddala ery’obulabe. Bw’olonda ebirala ebitaliimu BPA n’ebitali bya buveera, osobola okukakasa okutereka emmere mu ngeri ey’obukuumi n’okuyamba mu bulamu obulungi.
Okubumbako
Mu kiwandiiko kino, twanoonyereza ku BPA kye ki n’engeri gye kikwata ku kupakira. Twogedde ku nkozesa ya BPA mu buveera ne resini, obulabe bw’obulamu bwayo, n’ebintu ebya bulijjo ebirimu BPA. Twatunuulidde n’ebiragiro bya FDA n’ebintu ebirala eby’obukuumi nga obuveera obutaliimu BPA, endabirwamu, n’ekyuma ekitali kizimbulukuse.
Okutegeera BPA kiyamba abaguzi okusalawo mu ngeri ey’amagezi ku kupakira. Okulonda enkola ezitaliimu BPA era ezisobola okuwangaala kiyinza okukendeeza ku bulabe bw’ebyobulamu n’okukosebwa obutonde bw’ensi.
U-Nuo Packaging’s All Plastic Packaging ekolebwa nga bakozesa obuveera obutaliimu BPA.
